Zelf maken: rijskast

Naarmate ik langer met Baksels.net bezig ben, geef ik ook meer en meer Broodbakworkshops en zo kwam ik steeds vaker ruimte tekort. Niet alleen voor al die spullen in mijn keukenkastjes, maar ook rijsruimte. Natuurlijk kan je brood laten rijzen op kamertemperatuur en dit zal prima werken voor als je af en toe een broodje voor thuisgebruik bakt, maar gezien de workshops, is het wenselijk constante kwaliteit te kunnen leveren en ongeveer op tijd te kunnen sturen. Om die constante kwaliteit te kunnen leveren, is het nodig dat je de omstandigheden waarin het deeg rijst, goed kan sturen. Eerder liet ik het deeg rijzen in een onverwarmde oven met op de bodem een bak heet water. Op zich werkte dit prima, maar je neemt natuurlijk wel kostbare ovenruimte in beslag en bovendien zit je dan met het voorverwarmen van de oven. Hoog tijd om eens na te denken hoe ik dit probleem kon aanpakken. Een professionele rijskast vond ik geen oplossing, omdat de mensen die mijn workshops volgen, dit ook niet zullen aanschaffen. Zaak was dus een oplossing te vinden die ook voor thuisbakkers goed bruikbaar is. Voor al die uitpuilende keukenkastjes was de oplossing simpel: een nieuwe keukenkast, en zo simpel bleek het ook voor de rijsruimte, want ook daar was het antwoord: een nieuwe keukenkast! Omdat ik handiger ben met een deegroller en de oven dan met een boormachine en een schroevendraaier, heb ik mijn man ingeschakeld voor het maken van mijn rijskast. Het resultaat is geweldig. Het deeg rijst door de gelijkmatige warmte veel beter en gelijkmatiger, ik kan de temperatuur precies controleren en ik heb nu ruimte om veel meer deeg tegelijk te laten rijzen. Hieronder vind je de omschrijving voor het maken van de rijskast. Het recept is goed voor 1 rijskast, welke je natuurlijk zo groot of klein kan maken als je wilt. 😉 Zie onderaan dit bericht hoe anderen hun eigen oplossing hebben bedacht en laat je inspireren!

update 2021: Inmiddels hebben we twee nieuwe rijskasten gemaakt. Deze worden niet meer verwarmd met een verwarmingsmatje voor een waterbed omdat op die matjes inmiddels een beveiliging zit waardoor ze niet verwarmen zonder een bepaald gewicht erop. We verwarmen de kasten nu met verwarmingselementen die eigenlijk bedoeld zijn om schakelkasten vorstvrij te houden. Deze kochten we bij Ro/Se Heizungen in Duitsland. (Type 4M Long) Er staat dit watervast computerventilatortje naast om de warmte te verspreiden en de temperatuur stellen we in middels deze thermostaat.

Het lijkt een gewoon keukenkastje, maar dat is het niet!

Ingrediënten:

• standaard onderkastje voor de keuken (mijn kastje komt van Ikea) het kastje dat ik gebruikte is 60 cm breed.
• extra achterkant (aangezien de meegeleverde achterkant meestal vrij dun is)
• aanrechtblad of een meubelpaneel, om de bovenkant mee af te dekken.
• dubbelzijdig plakband
• aluminium tape (hetzelfde als je gebruikt bij het afplakken van isolatiemateriaal voor schuine daken)
• noppenfolie enkelzijdig reflecterend
• siliconenkit
• Wartel (in ons geval M25)
• verwarmingselement met thermostaat (in ons geval een tweedehands verwarmingsmatje van een waterbed) Let op: ik krijg van de nieuwste matjes te horen dat deze een beveiliging hebben zodat deze niet verwarmen zonder dat er een massa op ligt, de oude verwarmingsmatjes hebben naar mijn weten deze beveiliging niet)
• 2 zwenkwielen met rem, twee vaste wielen
• uitschuifbare draadmanden (in mijn geval van het systeem van Ikea)
• metalen pannenrekken (om de ovenschaal op te zetten, ook gehaald bij Ikea)
• ovenschaal

Werkwijze:

• Zet het keukenkastje in elkaar volgens de beschrijving van de fabrikant.
• Monteer het aanrechtblad en de extra achterkant (Ikea heeft standaard enkel een dun stukje board als achterkant, dit leek ons niet voldoende om goed te isoleren)
• Beplak de gehele binnenkant met vier stroken dubbelzijdig plakband.
• Meet de noppenfolie af en markeer waar je straks de rails voor de draadmanden wilt monteren. Op die plek aan de achterkant van de noppenfolie snij je voorzichtig de noppenfolie door. Op deze manier kun je de rails goed tegen de kast monteren. Let op dat je de plastic zijde doorsnijd en niet de reflecterende kant.
• Plak op het dubbelzijdig plakband de reflecterende noppenfolie, het liefst zoveel mogelijk aan 1 stuk.
• Kit de naden van het folie goed dicht met siliconenkit, het kastje wordt straks vochtig aan de binnenkant, het hout kan gaan bobbelen als dit langere tijd vochtig blijft, dus kijk goed of je alle naden écht goed gedicht hebt.
• Plak alle naden, schroefgaten e.d. af met aluminium tape.
• Monteer de geleiderails voor de draadmanden en kijk goed of er geen naden ontstaan waardoor het vocht het hout van de kast aan kan tasten.
• Leg op de bodem het matje met het verwarmingselement. Ik heb een oud verwarmingselement van een waterbed genomen, maar je kan ook een vloerverwarmingselement, een verwarmingsmatje voor een aquarium o.i.d. nemen. Zorg er wel voor dat het element tegen vocht kan. Bij conrad.nl zijn bijv. van deze matjes en thermostaten te koop, maar ook de bouwmarkt kan je vast verder helpen. Mijn matje is instelbaar van 22-38 graden en voor mijn kastje is dat ruim voldoende.
• Boor een gat voor het snoer, plaats de wartel en lijm deze vast. Voer het snoer door het gemaakte gat.
• Kit de ruimte rond het snoer dicht.
• Monteer de zwenkwielen onder het kastje (als je het kastje een permanent plekje geeft, zijn deze wielen natuurlijk niet nodig)
• Leg op de bodem twee metalen pannenrekken.
• Zet hierop de grote, platte ovenschaal.

De meeste degen worden op 24-27 graden Celsius afgekneed, (behalve rogge, dit moet 29 graden Celsius zijn). Hierna geldt steeds 2 graden “up” bij elke rijs. De eerste rijs vindt dus plaats bij 29 graden Celsius. De eerste rijs doe ik in deze bakken met inhoud van 3 Liter van Rosti Mepal. Deze bakken hebben een deksel zodat het deeg niet uitdroogt. Bij de eerste rijs gaat alleen het verwarmingsmatje aan. Bij de tweede rijs is het deeg niet afgedekt en moet de vochtigheidsgraad omhoog worden gebracht tegen het uitdrogen. Dit doe ik door in de grote ovenschaal ca. 1,5 liter kokend water te gieten. De stoom zorgt voor voldoende vochtigheid en zo blijft het brood in de hele kast op de juiste vochtigheid. De thermostaat zet ik tijdens de tweede rijs op 31 graden Celsius. Zodra de temperatuur te laag wordt, springt deze vanzelf aan en stuurt de temperatuur bij. Zoals uit dit stukje vast al bleek ben ik ontzettend blij met mijn rijskast. Het geeft me veel meer mogelijkheden en de mogelijkheid om bij te sturen wanneer het nodig is. Mijn deeg rijst veel mooier sinds ik deze kast gebruik en dat is natuurlijk het belangrijkste doel! Succes met deze klus en als je hem ook gaat maken: voel je vrij je foto’s en ervaringen op te sturen, ik ben heel nieuwsgierig naar jullie oplossingen!

De draadmanden (zodat vocht en warmte goed overal in de kast kunnen komen) zijn uitschuifbaar zodat ik het deeg makkelijk uit de kast kan pakken.

De temperatuurregelaar stuurt zelf de ingestelde temperatuur bij.

De beklede kast met tussen de manden voldoende ruimte voor het rijzen van het deeg. In iedere draadmand passen vier rijsbakken of vier broodbussen. Op de bodem is ruimte over gelaten voor het plaatsen van de ovenschaal met dampend water.

Een andere optie dan een kastje is het in elkaar zetten van een paar plastic bakken. Breed en laag voor bakplaten met kleine broodjes, hoger en smaller voor busbroden. Ik gebruik bakken uit de serie “Samla” van de Ikea. Zet 2 á 3 bakken in elkaar om voor een isolerende luchtlaag te zorgen. Zet hierbij een schaaltje met warm, dampend water voor extra temperatuur en vochtigheid. Je kan ook sturen in de temperatuur door een hittepit of kruik te gebruiken. sluit de bakken af met 2 á 3 deksels om ook daar de warmte goed te behouden.

Inmiddels zijn er ook enkele lezers enthousiast aan de slag gegaan. Zij werden geïnspireerd door deze blogpost ofomdat ze de rijskast tijdens mijn workshop broodbakken hadden gezien. Zij hebben hem toegespitst op hun eigen situatie. Ik kreeg al enkele foto’s toegestuurd, wat ik hartstikke leuk vind! Heb jij ook een rijskast gemaakt en wil je hem laten zien? Stuur me een foto en ik zet hem hieronder op de site!

De volgende twee foto’s komen van Hugo Slootweg, hij volgde bij Baksels.net een workshop broodbakken en hoopt binnenkort zijn broden te laten rijzen in zijn zelfgemaakte rijskast.

De volgende foto is van Hans en Sandra Scholten. Zij kwamen hier om een workhop luxe brood te volgen. Eenmaal thuis zijn zij enthousiast met het maken van hun eigen rijskast begonnen. Inmiddels is de kast helemaal af en kunnen ook zij hun eigen broden gaan bakken. Veel bakplezier gewenst Hans en Sandra!

Onderstaande rijskast is ingestuurd door Ayshea Savage. Zij las mijn beschrijving voor het maken van een rijskast en besloot er zelf ook een te maken. Een dubbele nog wel, ik ben stiekem een beetje jaloers op zoveel rijsruimte!

Onderstaande foto is ingestuurd door Geke Pasman. Geke is bij mij op de broodbakworkshop geweest en zag de voordelen van een rijskast. Thuis had hij nog een oude koelkast staan die vanwege de goede isolatie ideaal leek. Het verwarminselement bleek niet krachtig genoeg om de koelkast te verwarmen, maar Geke was niet voor een gat te vangen en bedacht dat het diepvriesgedeelte kleiner was en mogelijk beter geschikt. Dit bleek inderdaad zo te zijn, dus vanaf nu is het diepvriesvak een rijskast!

De volgende foto’s kreeg ik van trouwe lezeres Ellen van Schaik. Haar man heeft dit prachtig afgewerkte rijskastje voor haar gemaakt, zelfs een (hoop ik waterbestendig?) binnenlampje ontbreekt niet. De verwarming wordt verzorgd door een Keramisch waterbed verwarmingselement van Sigma K 240, gekocht bij beddentotaal.nl. Ellen geeft aan dat ze merkbaar meer controle krijgt over het rijsproces en dat ze niet meer zonder dit rijskastje zou kunnen. Bedankt voor je mooie foto’s Ellen!

Pim en Linda de Groot maakten onderstaande rijskast geheel zelf van losse planken, roosters, een display met thermostaat gekocht bij Ali Express, een lamp en schakelaar maken deze kast niet duur, maar wel heel functioneel.

Normaal gesproken is het ontzettend vervelend als je vaatwasser kapot gaat, maar Estella van den Ende wist een hele mooie bestemming voor haar kapotte exemplaar! Een vaatwasser is natuurlijk vochtbestendig en goed geïsoleerd, en dus perfect als rijskast! Een bakje heet water verwarmt de ruimte en brengt tevens de luchtvochtigheid omhoog. Wat een mooi idee om je kapotte apparatuur zo te recyclen!

Van Glenn Deweerdt kreeg ik de volgende uitwerking bij onderstaande foto’s:

“De opstelling gaat als volgt: “1 plastic bak met daarin een onderleggertje. Daarop de kom met deeg en in het water 2 X 150 Watt reserve aquariumverwarmingen afgesteld op 30°C. Dan het dekseltje erop. Da brood schiet omhoog als onkruid dan”

Lucienne maakt de meest mooie baksels ( en is te volgen op Instagram: https://www.instagram.com/hetbakbeest/ ). zij stuurde mij deze foto’s van haar kapotte koelkast, die tegenwoordig dienst doet als rijskast. Onderin de koelkast staat een pan met water met daarin een sous vide staaf die het geheel verwarmt en bevochtigt. Gezien de prachtige croissantjes die erbij zaten, werkt deze rijskast fantastisch!

Onderstaande rijskast is ingestuurd door Benny Schoolmeester. Deze zelfgemaakte rijskast meet 60 x 60 x 120 cm en wordt verwarmd door een verwarmingsmatje van een waterbed. 

Mark Blom stuurde mij onderstaande foto en meldt erbij dat hij blij is met zijn rijskast omdat de temperatuur nu mooi gelijkmatig blijft en hij direct een plek heeft om zijn zware kneder op te zetten.

Van Willem Melching kreeg ik onderstaande bijdrage met zeer duidelijke omschrijving hoe men zijn rijskast na kan maken. Bedankt Willem!

“Mijn rijskast is low budget en geschikt voor een of twee broden. Behalve rijzen kun je in deze kast ook heel makkelijk desem maken. De rijskast is een oude koelbox. Iedereen heeft er wel een op zolder of in de berging staan. Je hoeft er niets aan te zagen dus blijft de koelbox inzetbaar in de zomermaanden.

De kern van het geheel is een temperatuurregelaar van 15 euro. Een keurig digitaal meetkastje dat zich handig in een doosje of kistje laat inbouwen. De mijne zit in een oud theekistje. De regelaar heet ITC-1000F en kost bij Amazon rond de 15 euro. Op internet zijn tal van filmpjes en schema’s te vinden hoe je hem moet aansluiten. Hij is erg populair bij bierbrouwers.

     Je moet zelf een netsnoer aansluiten. Op de uitgang van het kastje kun je een draad met een contactdoos aansluiten. Daar steek je je verwarmingselement in. Mijn verwarming is een oud schemerlampje met een gloeilamp. Maar je kunt ook een verwarmingsmatje kopen voor een euro of zeven. Je kunt ook een koeling aansluiten, maar dat is voor de bierjongens, daar hebben wij niet zoveel aan. Een paar draden en twee kroonsteentjes is alles wat je nodig hebt.

Uit het kastje komt een lange draad met een sensor. Je steekt de waterdichte sensor in het deeg of de desem. Op het kastje stel je de gewenste temperatuur en een marge van afkoeling in. Ik heb hem ingesteld op  24 graden voor deeg / desem en een afkoelings-marge van 1,4 . Wordt het te koud dan gaat het schemerlampje aan. In een koelbox is dat voldoende om in no time de boel weer warm te maken.”

Onderstaande foto komt van Jetty die in haar bijkeuken een mini-bakkerij heeft gemaakt. De rijskast is nog niet helemaal af (er moet nog folie tegen de wanden en er moet nog een verwarmingsmatje in), maar aan deze foto is al te zien dat Jetty de zaakjes graag goed op orde heeft, dus dat komt ongetwijfeld helemaal in orde! Bedankt voor de foto!

Piet Visser stuurde mij een aantal mailtjes. Eerst met rijskast versie 1 en daarna met zijn rijskast versie 2 waarin wat dingen zijn aangepast zodat het voor hem nog beter werkte. Onder nadere staat er een luchtbevochtiger in die automatisch aanslaat als de luchtvochtigheid onder de 80% komt en automatisch uit gaat als de luchtvochtigheid boven de 90% komt. Ook zit er een computerventilator in voor de luchtcirculatie. Het verwarmingselement is een verwarmingsmatje voor het laten ontkiemen van zaailingen.

Onderstaande foto komt van Esseline Hidding. Zij heeft het bouwplan van de rijskast van deze website en te zien aan het brood werkt hij prima!

Tanja Lippens uit België stuurde mij onderstaande foto’s van haar uitvoering van de rijskast die ik gebruik. Ze is er erg blij mee en dat snap ik, hij ziet er super uit en de broden ook!